Barndom og oppvekst

Barndomen til Edvard var prega av sjukdom, og han måtte halde seg inne i lange periodar vinterstid. Heimen og studiar av familien var viktig i den tidlege kunstnariske utviklinga hans. Foreldra Laura og Christian var sterkt personleg kristne, som store deler av slekta. Farfaren Edvard Storm Munch var stiftsprost i Kristiania, og oldefaren Peder Sørensen Munch var sokneprest i Vågå. Det var mykje snakk om slekta i familieheimen, og portretta av oldefaren og oldemora, Christine Storm Munch, hekk på veggen ved spisebordet. Både Edvard Munch og systera Inger Marie var fleire gonger på besøk i Vågå og på prestegarden Ullinsvin for å oppsøkje røtene sine.

Syskenflokken talde fem barn: Johanne Sophie (1862), Edvard (1863), Peter Andreas (1865), Laura Cathrine (1867) og Inger Marie (1868). Faren arbeidde som militærlege, og var kjend for å vera hyggeleg og omgjengeleg. Familien flytta mykje rundt i Kristiania, og sat rimeleg godt i det materielt sett.

Mora Laura var mykje sjuk og døydde av tuberkulose 29. desember 1868. Etter det flytta den yngre systera til mora, Karen Bjølstad, inn i leilegheita for å styre hushaldninga og ta seg av borna. Edvard Munch vart gullungen hennar, og seinare i livet prøvde han å gjengjelde noko av omsorga han hadde fått ved å skrive brev og hjelpe til med pengar. Faren gjekk nærast gjennom ei personlegheitsendring etter at kona døydde, og han kunne få raseriutbrot som skremde borna. I summe periodar var han ein nær og varm far som fortalde eventyr og anekdotar, i andre vart han streng, distansert og oppfarande. Han var omsorgsfull, noko som til tider kom til syne ved at han var konstant engsteleg for helsa til Edvard og dei andre borna. I 1877 døydde den eldste systera, Johanne Sophie, av tuberkulose, så døden var nær på livet fleire gonger i oppveksten til Edvard Munch. Faren og broren Andreas døydde også medan Edvard enno var ein ung mann, og systera Laura hadde store psykiske problem heile livet. Det vart såleis den yngste systera Inger Marie og tanta Karen han hadde nærast forhold til etter han vart vaksen.

Livet som målar

Frå 13 -14-årsalderen byrja Edvard Munch å besøke kunstutstillingar på eiga hand, og som 17-åring bestemde han seg for å bli målar. Som ung vanka han i Kristiania-bohemen, noko som stridde mot alt faren stod for. Edvard Munch reiste til København, Berlin, Paris, Roma og andre storbyar for å skape den kunsten han ynskte. Han levde eit omflakkande liv som ikkje kan karakteriserast som særleg sunt, men han hadde ein beundringsverdig arbeidsmoral og skapte stor kunst i løpet av åra han var utanlands. I samtida var han både beundra og forakta, men fekk heile tida stor merksemd. I 1909 kom han attende til Noreg og snudde opp ned på det meste i livet. Han hadde svært liten kontakt med andre, gikk sjeldan på kafé eller traff vener, men arbeidde stadig like hardt som før. Frå 1916 budde han på Ekely, og dei siste åra av livet levde Edvard Munch isolert på eigedomen sin fram til han døydde i 1944. Han testamenterer nesten heile sin kunstnariske produksjon, tekster og eigendelar til Oslo kommune.

• Søren Rasmussen Munch ^1686-1748

  Vert rekna som stamfar til familien og den fyrste som tek namnet Munch. Skipskaptein fødd i Kristiansand. Førte skip med kaperlisens for Skagerak og krigsskip under Tordenskiold ved Dynekil og i angrepet på Gøteborg i Den Store Nordiske Krig. Enda opp som hotelleigar i Christiania i 1740-åra.

• Johan Storm ^1712-1776

  Kom til Vågå frå Lom i 1746. Songglad og munter prest som var godt likt i bygda. Betydde mykje for sonen Edvard Storm.

• Peder Munch ^1740-1802

  Kunnskapstyrst, rettskaffen og nidkjær prest som underviste sønene sine fram til universitetet. Alle i familien kunne historier om han. Trass i eit pietistisk livssyn inneheldt det rikhaldige biblioteket hans blant anna «Tusen og en natt» frå 1726 på fransk!

• Christine Storm Munch ^1746-1825

  Kunnskapsrik og dyktig dame som styrte på Ullinsvin i siste del av det 17. hundreåret. Dyrka og samla krydder og lækjande urter. Ho var kjend for å vera omsorgsfull og hjelpte ofte sjuke bygdefolk med både mat og naturmiddel. I ei tid da konseptet «kokebok» ikkje var oppfunne skreiv ho mange hundre sider med oppskrifter som dokumenterer matrettar frå den tida. Fødde 12 born i løpet av 15 år, dei sju yngste på Ullinsvin. Svært interessert i botanikk, astronomi, musikk, astrologi og kokekunst. Ho kunne leggje seg ned og teikne stjernebilete på golvet, spelte piano, og var nok bygdas største "fashionista" som kunne kle seg i overdådige klede og prangande hattar.

• Edvard Storm ^1749-1794

  Diktar som vaks opp på Ullinsvin, studerte i København og skreiv døleviser på dialekt frå Vågå. Desse vert mykje nytta i folkemusikkmiljø også i dag. Sende bøker og moteblad til halvsyster si Christine og brevveksla med svogeren sin Peder.

• Edvard Storm Munch ^1780-1847

  Presten var fødd på Ullinsvin i Vågå. Sokneprest i Gjerpen i Telemark, stortingsmann og medlem av riksrettskollegiet i 1827. I 1832 vart han stiftsprost i Christiania (nest etter biskopen). Skreiv småskrifter om religiøse spørsmål.

• Johanne Sophie Hofgaard Munch ^1791-1860

  Særs evnerik, omgjengeleg og kunnskapsrik dotter av Andreas Hofgaard som var prest og eigar av Fornebo hovedgård. Heldt litterære samlingar i det store huset sitt i Homansbyen, der dei konservative litteratane i Christiania møtte opp.

• Peter Andreas Munch ^1810-1863

  Rekna som den fremste historikaren i Noreg. Var geograf, forska på norsk middelalder og skreiv storverket «Det norske folks liv og historie». Dette var banebrytande forsking som var med på å byggje opp den nye nasjonen Noreg. Verdskjend som middelalderforskar og fekk som ein av få tilgjenge til Vatikanarkivet. Ein av stiftarane av Nasjonalmuseet. Vart gravlagd i Roma. Ei statue av ham står utanfor Universitetet i Oslo.

• Andreas Munch ^1810-1884

  Andreas var den fyrste som fekk diktargasje i Noreg. Livnærde både mora og dei ugifte systrene sine. Var den tonegjevande diktaren i nasjonalromantikken frå 1845 -1860. Stor produksjon av dikt, skodespel samt nokre romanar.

• Christian Munch ^1817-1889

  Faren til Edvard Munch. Lege som praktiserte som militærlege på Løten, Gardermoen og Hønefoss. Historieinteressert, sterkt religiøs og ein framifrå forteljar for borna sine. Yrket hans gjorde at familien flytta mykje, blant anna til austkanten i Christiania der han hjalp fattigfolk. Dei fekk behandling i leilegheita til familien, og Edvard Munch brukte baksida av reseptane som teiknepapir.

• Johan Storm Munch ^1827-1908

  Emigrantprest som stifta kyrkjelydar blant nordmenn i Wisconsin, USA. Skipsprest ved opninga av Suez-kanalen i 1868. Stifta og tala i Den Norske Frikirke i Christiania og fekk publisert preikene sine. Vart kalla «poeten».

• Målarane Jacob Munch (1776–1839) og Fritz Thaulow (1847–1906) er også i familie med Edvard Munch. Jacob Munch var den fremste av empire-målarane i Noreg og den fyrste biletkunstnaren i slekta. Hovudverket er kroningsbildet av Carl Johan som heng på slottet i Oslo. Fritz Thaulow var den fyrste vintermålaren i Noreg og stod ofte ute i kulda og måla. Fekk i stand eit utdanningsstipend til Paris for Edvard Munch i 1889, noko som i sterk grad skulle påverke den kunstnariske utviklinga til Munch.